ملکوت

میرزای قمی

ولادت
گردش زمان سال 1151 هجری قمری[1] را نشان می‌داد. در خانه محقّر و پر صفا و صمیمیّت آخوند ملا محمد حسن در جاپلق[2] کودکی دیده به جهان گشود که او را ابوالقاسم نام نهادند. رفته رفته این کودک سعادتمند در دامان پاک مادری دلسوز ومهربان و زیر نظر پدر گرامی‌اش پرورش یافت. وی درسهای نخستین زندگی را که شالوده شخصیّت علمی و معنوی او و سنگ بنای ایمانش بود در همان ایام به نزد پدر بزرگوار و مادر گرامی‌اش آموخت و شخصیّت معنوی‌اش شکل گرفت.
پدر بزرگوار میرزا، آخوند ملا محمد حسن، از اهالی شفت گیلان بود که در آغاز جوانی برای تحصیل و فرا گرفتن علوم اسلامی، گیلان را به قصد اصفهان ترک گفته و به آن دیار مهاجرت کرده و پس از تحصیل از محضر دو تن از مدرسان آن شهر به نام میرزا هدایت الله و برادرش میرزا حبیب الله همراه استاد به جاپلق رهسپار شده بود.
مادر وی نیز دختر میرزا هدایت الله (از بانوان برزگوار و پرهیزگار) بوده است.[3]
آغاز تحصیل
ابوالقاسم دارای استعدادی خدادادی بود و از کودکی نشان رشد و پویایی در چهره او دیده می‌شد و از آینده درخشان وی حکایت می‌کرد. او مقدمات تحصیل خود را در محضر پدر بزرگوار گذراند و بعدها برای ادامه تحصیل به خوانسار مسافرت کرد و از محضر آقا سید حسین خوانساری (متوفای 1191 ق.) که از بزرگان علمای آن عصر و از اساتید اجازه نقل روایت و از محققان علم رجال بود فقه و اصول را آموخت، و در این زمینه به مقام والایی ازعلم و کمال نایل گردید. او در همان شهر با خواهر استادش آقا حسین خوانساری ازدواج کرد.
وی سرانجام برای تکمیل تحصیلات و فراگیری بیشتر، در سال 1174 هجری به سوی کشور عراق رهسپار شد و در جوار آستان مقدس حضرت امام حسین ـ علیه السّلام ـ اقامت گزید.
در این دوران مدتی از محضر آیت الله وحید بهبهانی که در آن روزها استاد کرسی فقاهت بود به شاگردی پرداخت و از مشعل علم و سرچشمه کمال آن استوانه بزرگ علمی کسب نور کرد و از آن جناب به گرفتن اجازه اجتهاد و نقل روایت نایل آمد.
میرزای قمّی پس از اقامت طولانی، در حوزه علمیه کربلا و فراگیریهای شایسته از آن مهد دانش و معرفت به منظور انجام رسالت مهم دینی به زادگاه خویش (جاپَلَق) بازگشت و در روستایی به نام «دره باغ» که جای زندگی او و پدرش بود ساکن شد و مدتی نیز به روستای «قلعه بابو» رفت و در آنجا به تبلیغ و تدریس مشغول شد.[4]

صفحات: 1· 2

مقدمه
شکی نیست که کشور عزیز ما گذشته ی پر افتخاری دارد و دانشمندان بزرگی از این سرزمین با عظمت بر خاسته اند که شخصیت جهانی دارند و دانشمندان بزرگ جهان – که در مقابل هیچ چیز جز علم و فضیلت سر تعظیم فرود نمی آورند – نسبت به آنها نهایت احترام را قائلند و هر چه روزگار بر آنها بگذرد، نام آنها بزرگتر و بر عظمت آنها افزوده تر خواهد شد.
یکی از بزرگترین فلاسفه اسلام ، نابغه و فیلسوف عظیم الشأن شرق، صدر المتألهین معروف به ملاصدرای شیرازی است که در علوم الهی و فلسفه ماوراءالطبیعه مقام بلندی را داراست و آراء و نظریه های فلسفی او مورد توجه محققان است.
عقاید و آرای صدرالمتألهین بعد از خودش به دست شاگردان او منتشر شد و مصنفان این مرد بزرگ، بیش از سیصد سال است که در مدارس و حوزه های علمی اسلامی تدریس می شود.
آنچه در این نوشتار ، مورد توجه بوده است ، آشنایی با ملاصدرا یکی از بزرگان شیعی قرن یازدهم هجری است که در حکمت اسلامی و علم کلام و فلسفه از مفاخر دوران به شمار می آید.

مروری بر زندگی ملاصدر

صفحات: 1· 2

نورالدین علی بن حسین العالی، مشهور به علی بن عبد العالی، خاتم المجتهدین،1 مولی المروج و محقق ثانی در حدود سال (870 ﻫ .ق) در منطقه جبل العامل لبنان در کرک نوح متولد شد. کرک نوح، از نواحی است که علمای بزرگی را در خود پرورش داده است. خانواده کرکی از مشهورترین خانواده های شیعی این منطقه بوده و پدرش از علمای معروف این ناحیه به شمار می رفته است. محقق دوره اصلی تحصیلات خود را در همین منطقه گذراند. از مهمترین اساتید او بعد از پدر، علی بن هلال جزایری عالم بزرگ عصر بود که کرکی به او احترام بسیار می گذاشت.
کرکی همانند بسیاری از علمای شیعی این منطقه برای فراگیری کتب اهل سنت به دمشق، مصر و مکه سفر کرد و سال ها نزد علمای سنی مذهب به تحصیل پرداخت و از چند تن از علمای بزرگ آنجا اجازه نقل حدیث گرفت. و در نهایت پس از کسب اجازه نقل حدیث و اجتهاد از استاد بزرگ خود علی بن هلال جزایری در سال (909 ﻫ .ق) به نجف آمد. در این زمان وی مجتهدی بزرگ محسوب می شد، که به تدریج آوازه ی او در نجف پیچید. در آن سال ها شاه اسماعیل صفوی تحولی عظیم در اوضاع ایران به وجود آورده بود، که سیر تاریخ تشیع در ایران را تغییر داد؛ و کرکی که خاطره تلخ مظلومیت ها و تلخ کامی های جامعه شیعی جبل عامل را با خود داشت، به خوبی از این پیش آمد استقبال کرد. تا اینکه - احتمالاً - در سفر فتح عراق در سال (914 ﻫ ق) شاه اسماعیل، کرکی و علمای دیگر را برای تبلیغ تشیع به ایران فراخواند. و هر سال مبلغ هفتاد هزار دینار برای محقق می فرستاد، تا به مصرف تحصیلی او و گروهی از طلاب برسد.2
همین امر مخالفت بعضی از علما را برانگیخت که کرکی از آن بسیار دل آزرده بود. دو سال بعد محقق بزرگ شیعی دعوت شاه اسماعیل را اجابت کرده و به ایران سفر نمود. در این زمان بین صفویان و ازبکان در خراسان جنگ سختی در گرفته بود که در نتیجه سپاه قزلباش صفوی پیروز شد و با تصرف هرات، آنجا مرکز فرهنگی- سیاسی شرق ایران شد. قزلباشان خشن صفوی به دستور شاه اسماعیل، سعدالدین تفتازانی عالم بزرگ شهر هرات و شیخ الاسلام سی ساله ی دولت تیموری را به جرم تسنن به قتل رساندند؛ کرکی زمانی که وارد هرات شد و این خبر را شنید برآشفت و گفت:

صفحات: 1· 2